Alkohol w pracy, czyli jak przeprowadzić kontrolę trzeźwości pracownika?

W lutym obecnego roku weszły w życie nowe przepisy w prawie pracy, część z nich dotyczyła kontroli trzeźwości pracowników. Zmiany powstałe na skutek nowych przepisów mogą uprzykrzyć życie niejednemu przedsiębiorcy, dlatego stworzyliśmy ten artykuł-poradnik, w którym przedstawiamy najważniejsze kwestie, o których należy pamiętać przeprowadzając badanie trzeźwości podwładnych.

Kontrola trzeźwości wymaga wprowadzenia stosownych zapisów w zbiorowym układzie pracy, regulaminie pracy lub obwieszczeniu. Można ją przeprowadzać po 2 tygodniach od poinformowania pracowników o jej wprowadzeniu.

Pamiętaj pracodawca ma obowiązek kontrolować pracowników zgodnie z zapisami Kodeksu Pracy. Jakiekolwiek działania niezgodne z jego postanowieniami mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym uznanie przez sąd, że rozwiązanie stosunku pracy lub nałożenie kary porządkowej na pracownika spożywającego alkohol w pracy, nastąpiło z naruszeniem przepisów. Stwierdzenie naruszeń przepisów prawa pracy przez Państwową Inspekcję Pracy lub stwierdzenie naruszeń ochrony danych osobowych przez UODO może prowadzić do odpowiedzialności karnej pracodawcy, jak również roszczenie odszkodowawcze pracownika, na drodze postępowania cywilnego.

Jakie badania mogą być przeprowadzane na pracowniku?

Kodeks Pracy wyróżnia dwa zakresy badań, jakie może stosować pracodawca w stosunku do osoby zatrudnionej:

1. Na obecność alkoholu, za pomocą pomiaru z wydychanego powietrza lub urządzeniem elektronicznym, metodą;
   1. spektrometrii w podczerwieni
   2. utleniania elektrochemicznego
2. Na obecność środków działających podobnie do alkoholu, poprzez badanie z próbek śliny.

O czym pamiętać badając trzeźwość?

Badanie może odbywać się wyrywkowo lub w przypadku podejrzenia, że pracownik jest pod wpływem alkoholu lub podobnych substancji. Podczas wykonywania badania należy korzystać z urządzenia z ważnym dokumentem kalibracji lub wzorcowania.

Pamiętaj, że jednorazowy pozytywny wynik nie musi świadczyć o spożywaniu alkoholu przez pracownika, ponieważ Kodeks Pracy mówi jasno, że badanie z wynikiem pozytywnym należy powtórzyć. Każdy wynik pozytywny należy przechowywać w aktach osobowych pracownika. Co więcej, pracownik może zażądać przeprowadzenia badania przez uprawniony organ.

Kogo może kontrolować pracodawca?

Kontrolę trzeźwości można stosować tylko, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Grupy pracowników objętych badaniem trzeźwości należy wskazać w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub obwieszczeniu.

Jak przeprowadzić kontrolę?

Warto zacząć od wyznaczenia osób upoważnionych do inspekcji oraz ich przeszkolenia, następnie należy przekazać tym osobom wyraźny zakres obowiązków związanych z kontrolą, czyli obowiązkami i odpowiedzialnością z tym związaną. Zakres obowiązków powinien być sporządzony pisemnie.

Kontrolę należy przeprowadzić w osobnym pomieszczeniu przez co najmniej dwóch przedstawicieli pracodawcy. Nowy ustnik do urządzenia, którym będzie wykonane badanie, należy otworzyć w obecności osoby podejrzanej o spożywanie alkoholu. Ważne! Przed przeprowadzeniem badania należy ustalić, czy pracownik na 15 minut przed badaniem spożywał alkohol lub palił wyroby tytoniowe (w tym elektroniczne) – jeżeli tak, należy odczekać 15 minut. Pamiętajmy by kontrolę przeprowadzić odpowiednim, sprawdzonym oraz skalibrowanym urządzeniem.

Jakich błędów unikać przy wdrożeniu kontroli trzeźwości?

Do najczęstszych błędów przy kontroli trzeźwości zalicza się tzw. kontrolę publiczną, czyli przy obecności innych pracowników oraz kontrolę bez świadków.

Innym błędem będzie kontrola wykonywana przez osoby nieupoważnione do jej podejmowania, ale również wykorzystanie niewłaściwego urządzenia, przykładowo bez ważnej kalibracji.

Po przeprowadzeniu kontroli trzeźwości pomyłką może być niesporządzenie protokołu z badania, czy też ich zbyt długie przechowywanie. Pamiętajmy, aby unikać zbyt skomplikowanej, sformalizowanej procedury, a jeżeli masz wątpliwości, skontaktuj się z prawnikiem lub radcą prawnym.

Przeprowadziłem kontrolę trzeźwości, co dalej?

Jeżeli badanie wykazało wynik negatywny, następuje jego zakończenie, jeżeli jednak podejrzewamy, że pracownik jest pod wpływem alkoholu, można badanie powtórzyć.  Natomiast jeżeli otrzymany wynik jest pozytywny, badanie należy powtórzyć. Jeżeli po powtórzeniu badania wynik nadal jest pozytywny, pracodawca ma obowiązek odsunięcia pracownika od pracy (oczywiście z winy pracownika). Następnie można na żądanie pracownika wezwać policję lub wspólnie z pracownikiem udać się na komisariat. Należy pamiętać również o sporządzeniu protokołu z badania, jednak przy wyniku negatywnym nie jest on wymagany.

Jakie negatywne konsekwencje mogą spotkać pracownika, jeżeli w jego próbkach zostanie wykryty alkohol lub środki o podobnym działaniu?

W takiej sytuacji jako pracodawca możesz rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy, zastosować karę w postaci upomnienia lub nagany. Może również zastosować karę pieniężną.

Podsumowując kontrola trzeźwości pracownika zaczyna się w zasadzie na umieszczeniu odpowiednich zapisów w regulaminach firmowych, a dopiero później na faktycznym badaniu zatrudnionych. Sam proces, pomimo że prosty, to wymaga bardzo dokładnych procedur, dlatego w razie wątpliwości skontaktuj się z kancelarią prawną, specjalista może zająć się cały procesem wdrożeniowym, który ułatwi stosowanie kontroli trzeźwości w pracy.