Work-life balance w pracy opiekuna oraz rodzica

Niedawne zmiany w Kodeksie Pracy wprowadziły nowy urlop dla pracowników, którzy opiekują się najbliższymi osobami oraz zmieniły zapisy już istniejących urlopów – rodzicielskiego oraz ojcowskiego. Wszystko po to, aby rodzicom oraz opiekunom było łatwiej łączyć pracę z życiem prywatnym. W tym artykule przeczytasz o najważniejszych zmianach.

Nowy urlop opiekuńczy – pomoc w razie choroby bliskich

Zmiany wprowadzają urlop opiekuńczy, którzy przysługuje każdemu pracownikowi, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie, która z poważnych względów medycznych wymaga pomocy i jest członkiem najbliższej rodziny lub współzamieszkuje z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym. Za członka rodziny uważa się tutaj syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Pamiętać należy, że znaczenia nie ma ich miejsce zamieszkiwania.

Ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego, a za jego czas pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, jednak ten czas wlicza się do okresu zatrudnienia. We wniosku o urlop pracownik powinien wskazać imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki, przyczynę konieczności zapewnienia opieki (np. rodzaj choroby), stopień pokrewieństwa lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania osoby wymagającej opieki (tożsamy z adresem pracownika).

Zmiany w urlopie rodzicielskim – równowaga między pracą a życiem prywatnym rodziców i opiekunów

Jedna z najbardziej istotnych zmian dotycząca urlopu rodzicielskiego polega na wydłużeniu jego okresu z jednoczesnym zobligowaniem rodziców do podzielenia pomiędzy siebie wymiaru urlopu. Wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu o 9 tygodni, jednak z całości urlopu (pełnych 41 tygodni) nie będzie mógł korzystać wyłącznie jeden rodzic. Każdemu z pracowników – rodziców przysługuje prawo wyłączne do 9 tygodni z wymiaru urlopu, którego nie mona go przenieść na partnera.

Urlop rodzicielski można podzielić maksymalnie na 5 części, oboje rodziców mają możliwość jednoczesnego korzystania z urlopu oraz może on być wykorzystany w każdym czasie aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.

Urlop rodzicielski a praca w niepełnym wymiarze godzin

Urlop rodzicielski może być łączony z pracą w niepełnym wymiarze godzin. W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy (w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu prac), wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika, nie dłużej jednak niż do 82 tygodni. Podjęcie pracy następuje na wniosek, składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika, w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.

Urlop ojcowski bliżej narodzin dziecka

W zakresie urlopu ojcowskiego zmienił się termin, w jakim ojcowie mogą wykorzystać dodatkowe wolne w związku z narodzinami dziecka. Po wejściu w życie nowych przepisów ojciec może skorzystać z urlopu rodzicielskiego po upływie 12 miesiąca życia lub przysposobienia dziecka. Skrócenie okresu, w którym jest możliwe skorzystanie z urlopu ojcowskiego, ma związek z motywem dyrektywy unijnej, z którego wynika, że powinien on być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki. Dwutygodniowy wymiar urlopu pozostaje bez zmian. Urlop ojcowski jest udzielany na wniosek, składany przez pracownika – ojca, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Urlop ma charakter fakultatywny, co oznacza, że nieskorzystanie z niego w terminie określonym ustawą, powoduje jego wygaśnięcie.

Zwiększony zakres ochrony opiekuna przed zwolnieniem

W toku zmian szczególną uwagę zwrócono na sytuację rodzica wracającego do pracy po zakończonym urlopie czy to macierzyńskim, rodzicielskim czy też opiekuńczym. Nowelizacja rozszerza ochronę rodziców i opiekunów, która będzie ich otaczać już na etapie wystąpienia z wnioskiem o przyznanie jednego z wymienionych urlopu, a także wniosku o elastyczną organizację pracy.

Urlop rodzicielski – terminy przysługującej ochrony

Ochrona obowiązuje od złożenia wniosku o dany urlop do dnia jego zakończenia. W przypadku złożenia wniosku o dany rodzaj urlopu rodzicielskiego, w innym (wcześniejszym) terminie niż przewidziany do tego urlopu, szczególna ochrona trwałości stosunku pracy zaczyna obowiązywać:

• na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części,
• na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego,
• na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części,
• na 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z urlopu opiekuńczego oraz na 14 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.

Elastyczna organizacja pracy

Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia może skorzystać z tzw. elastycznej organizacji pracy. Pod tym pojęciem mieszczą się takie rozwiązania jak indywidualny rozkład czasu pracy, ruchomy czas pracy, telepraca, przerywany system czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej.

Z wnioskiem o zastosowanie elastycznej organizacji pracy pracownik powinien wystąpić w terminie 14 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z tej formy pracy. We wniosku powinien wskazać imię, nazwisko oraz datę urodzenia dziecka, przyczynę konieczności skorzystania z elastycznej organizacji pracy, termin rozpoczęcia i zakończenia, a także rodzaj elastycznej organizacji pracy, z której chce skorzystać. Pracodawca ma 7 dni na rozpatrzenie wniosku.

Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i porze nocnej

Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i porze nocnej obowiązuje w stosunku do pracowników-rodziców dłużej niż dotychczas. Do tej pory pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia. Nie wolno było bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie tzw. czasu przerywanego, jak również delegować poza stałe miejsce pracy. W nowelizacji ustawodawca wydłużył okres zakazu, stanowiąc, że ma on obowiązywać do ukończenia przez dziecko 8 roku życia.

Rodzicu, nie obawiaj się powrotu

W momencie, kiedy rodzic będzie chciał wznowić pracę, to nowe regulacje wymuszają na pracodawcy obowiązek dopuszczenia go do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest możliwe, aby pracownik wrócił na stanowisko zajmowane przed pójściem na urlop, to powinien zająć stanowisko równorzędne z wcześniej zajmowanym, na warunkach nie mniej korzystnych od poprzednich.

Ustawodawca wychodzi naprzeciw potrzebom rodziców, tak aby zachowywali równowagę pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym, wzmacniając tym samym ich pozycję jako pracowników, redukując stres i obawy towarzyszące powrotowi do pracy.

Omawiane zmiany wiążą się z koniecznością uaktualnienia przez pracodawców regulaminów pracy, wprowadzenia nowych procedur oraz weryfikacji polityki ochrony danych osobowych, tak by były zgodne z aktualnymi przepisami, niestety nie jest to łatwe, dlatego zachęcamy do skorzystania z pomocy specjalistów.